Tarcza antykryzysowa – zmiany w spółkach kapitałowych

W ubiegłym tygodniu zapowiedziane zostały nowe rozwiązania mające stanowić pomoc dla polskich przedsiębiorców w czasie epidemii, zwane tarczą antykryzysową. Projekt ustawy o tarczy antykryzysowej (w gruncie rzeczy projekt ustawy o zmianie tzw. ustawy o koronawirusie oraz niektórych innych ustaw, która stanowi element pakietu projektów ustaw w ramach tarczy antykryzysowej) trafił w pierwszej kolejności do mediów zanim pojawił się na jakichkolwiek stronach rządowych. Od czasu jego pierwotnej wersji – projekt nie tylko się rozrósł, ale w wielu miejscach uległ zmianom.

Zespół FILIPIAK BABICZ LEGAL sp. k. omawia zawartą w tarczy antykryzysowej nowelizację przepisów Kodeksu spółek handlowych (dalej jako: „KSH”), stanowiącą modyfikację sposobu funkcjonowania organów zarządzających, nadzorujących oraz właścicielskich spółek kapitałowych.

Zapraszamy również na stronę: https://www.filipiakbabicz.com/koronawirus-alerty-prawne/, na której publikujemy alerty prawne związane z różnymi aspektami pandemii.

KIEDY USTAWA WEJDZIE W ŻYCIE?

Wicepremier i minister aktywów państwowych, Jacek Sasin, zapowiedział wcześniej, że ustawa powinna zostać przyjęta przez sejm pod koniec tego tygodnia. Późniejsze wypowiedzi szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Michała Dworczyka, wskazywały na odwleczenie w czasie uchwalenia ustawy w związku z wciąż trwającymi pracami nad jej ostatecznym brzmieniem. Według najaktualniejszych informacji Senat ma zebrać się w przyszłym tygodniu (we wtorek lub środę), żeby zająć się całym pakietem antykryzysowym.
W każdym razie wejście w życie tarczy kryzysowej przewidziano na dzień następujący po dniu ogłoszenia i to tyczy się także omawianej nowelizacji KSH. Podniesiono jednakże, że w przypadku jakichkolwiek opóźnień rozwiązania będą obowiązywać od początku kwietnia, co stanowiłoby wyraźne odstępstwo od reguły lex retro non agit (łac. prawo nie działa wstecz). Tak wczesny termin jest uzasadniony ważnym interesem państwa.

CHARAKTER NOWELIZACJI

O dotychczasowym funkcjonowaniu organów spółek kapitałowych i towarzyszącym temu problemom pisaliśmy już w alercie pt. KORONAWIRUS – WPŁYW NA FUNKCJONOWANIE SPÓŁEK KAPITAŁOWYCH, gdzie zapowiadaliśmy też nadchodzącą nowelizację omawianych przepisów.
Zmiany mają dotyczyć sposobu odbywania posiedzeń, zgromadzeń oraz podejmowania uchwał przez organy zarządcze, nadzorcze oraz zgromadzenia spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych w zakresie uproszczenia ich działania na odległość. Jest to rozwiązanie niezwykle istotne w dobie epidemii z uwagi na trudności związane z procedowaniem tychże organów.
Zasadnicza modyfikacja polega na wprowadzeniu możliwości odbywania posiedzeń zarządów i rad nadzorczych, a także zgromadzeń wspólników i akcjonariuszy, z wykorzystaniem nowych technologii, tj. w szczególności w trybie telekonferencji i wideokonferencji.
Przede wszystkim w nowym stanie prawnym możliwe będzie wykorzystanie środków technologicznych czy trybu pisemnego bez konieczności zawierania stosownych postanowień w umowie spółki albo statucie. Wprost odwrotnie – modyfikacji umowy albo statutu wymagałoby wyłączenie możliwości podejmowania uchwał na odległość.
Choć nowa regulacja skierowana jest w głównej mierze do dużych przedsiębiorstw (np. spółek publicznych), w ramach których w organach często zasiadają osoby mieszkające za granicą, z udogodnień z pewnością skorzystają także mniejsze podmioty, szczególnie mając na uwadze najnowsze doniesienia o zaostrzeniu zakazu zgromadzeń z uwagi na powszechną kwarantannę.

ZMIANY W FUNKCJONOWANIU ZARZĄDU

Dotychczas przepisy KSH nie regulowały zagadnienia podejmowania uchwał poza posiedzeniami (na odległość) przez wieloosobowy zarząd, stąd wprowadzenie takiej możliwości w umowie spółki albo statucie budziło wątpliwości zarówno doktryny, jak i orzecznictwa. Wątpliwości budziło też, czy – przy założeniu dopuszczalności – stosowne postanowienia powinny znaleźć się w regulaminie zarządu, czy umowie spółki albo statucie.
W ramach tarczy antykryzysowej proponuje się nowelizacje art. 208 KSH (dot. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) poprzez dodanie do niego § 51 – 53, zgodnie z którymi:
§ 51. W posiedzeniu zarządu można uczestniczyć przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
§ 52. Zarząd może podejmować uchwały w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
§ 53. Członkowie zarządu mogą brać udział w podejmowaniu uchwał zarządu, oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Analogiczna zmiana dotyczy spółki akcyjnej, gdzie nowelizacji ma ulec art. 371 KSH poprzez dodanie do niego § 31 – 33, zgodnie z którymi:
§ 31. W posiedzeniu zarządu można uczestniczyć również przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość, chyba że statut spółki stanowi inaczej; przepis art. 4065 § 3 stosuje się odpowiednio.
§ 32. Zarząd może podejmować uchwały w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, chyba że statut spółki stanowi inaczej.
§ 33. Członkowie zarządu mogą brać udział w podejmowaniu uchwał zarządu, oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka zarządu, chyba że statut spółki stanowi inaczej.
Odnosząc się kolejno do powyższej propozycji nowych przepisów, należy zauważyć, że ustawodawca wprost odpowiada na wątpliwości podnoszone wcześniej w zakresie podejmowania uchwał zarządu na odległość. Nowelizacja statuuje możliwość zarówno uczestnictwa w posiedzeniu, jak i podejmowania uchwał poza posiedzeniem (de facto – głosowania).
Członek zarządu mógłby zatem, na gruncie nowych przepisów, uczestniczyć w posiedzeniu zarządu za pomocą środków bezpośredniego komunikowania się na odległość (np. transmisji z możliwością komunikowania się z pozostałymi członkami zarządu w czasie rzeczywistym), a tym samym mógłby wyrażać swoje stanowisko w dyskusji, formułować projekty uchwał, zgłaszać wnioski porządkowe itp., a także głosować nad rozpatrywanymi uchwałami.
Zarząd zyskałby również kompetencję do podejmowania uchwał poza posiedzeniem, a więc w trybie pisemnym (np. w trybie obiegowym) lub przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość (tele- bądź wideokonferencji). Tak określona kompetencja pozwala normalnie funkcjonować organowi zarządzającemu bez konieczności organizowania posiedzeń.
W końcu ustawodawca zdecydował się także zaczerpnąć rozwiązanie funkcjonujące już wcześniej na gruncie regulacji dot. rady nadzorczej, zgodnie z którym członek zarządu może skorzystać z instytucji posłańca w osobie innego członka zarządu, a więc – w praktyce – może przekazać własne oświadczenie woli (swój głos) na piśmie innemu członkowi zarządu, który w jego imieniu złoży ów głos na posiedzeniu zarządu. Należy podkreślić, że instytucja posłańca jest różna od instytucji pełnomocnika. Członkowie zarządu co do zasady głosują osobiście, a więc nie mają prawa do udzielenia pełnomocnictwa do głosowania innemu członkowi zarządu ani nikomu innemu. Są uprawnieniu jedynie do przekazania głosu. Wykluczone jest głosowanie „tak jak większość” lub „tak jak członek zarządu X”. Nie zaleca się oddawania głosu zbiorczego, np. na „tak” w odniesieniu do wszystkich uchwał – każda uchwała wymaga odrębnego aktu głosowania.
Wszystkie powyższe uwagi odnoszą się również do spółki akcyjnej ze względu na zbieżność regulacji zarządu w obu spółkach kapitałowych. Elementem dodatkowym w zakresie zarządu spółki akcyjnej jest odesłanie do przepisu art. 4065 § 3 KSH, zgodnie z którym transmisja obrad walnego zgromadzenia w czasie rzeczywistym nie narusza obowiązków informacyjnych określonych w przepisach o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego sytemu obrotu oraz o spółkach publicznych. Przytoczony przepis należy stosować odpowiednio do transmisji obrad zarządu.

ZMIANY W FUNKCJONOWANIU RADY NADZORCZEJ

Podobny charakter mają zmiany dotyczące funkcjonowania rady nadzorczej zarówno w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i w spółce akcyjnej. Co prawda, w obecnym stanie prawnym funkcjonują już określone rozwiązania pozwalające radom nadzorczym podejmować uchwały w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, a także oddawać swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka rady nadzorczej, to jednak wszystkie te rozwiązania są możliwe jedynie wtedy, gdy tak stanowi umowa spółki albo statut.
W propozycji nowelizacji przepisów dotyczących funkcjonowania rady nadzorczej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przewiduje się dodanie w art. 222 KSH nowego przepisu o treści:
§ 11. W posiedzeniu rady nadzorczej można uczestniczyć przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
W związku z powyższym należy wnioskować, analogicznie jak w przypadku zarządu, o możliwości uczestnictwa w posiedzeniu rady nadzorczej za pomocą środków bezpośredniego komunikowania się na odległość (np. transmisji z możliwością komunikowania się z pozostałymi członkami rady nadzorczej w czasie rzeczywistym), wskutek czego członek rady nadzorczej mógłby wyrażać swoje stanowisko w dyskusji, formułować projekty uchwał, zgłaszać wnioski porządkowe itp., a także głosować nad rozpatrywanymi uchwałami.
Ponadto proponuje się nowelizację brzmienia art. 222 § 3 i 4 KSH w następujący sposób:
§ 3. Członkowie rady nadzorczej mogą brać udział w podejmowaniu uchwał rady nadzorczej, oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka rady nadzorczej, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Oddanie głosu na piśmie nie może dotyczyć spraw wprowadzonych do porządku obrad na posiedzeniu rady nadzorczej.
§ 4. Rada nadzorcza może podejmować uchwały w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Uchwała jest ważna, gdy wszyscy członkowie rady zostali powiadomieni o treści projektu uchwały oraz co najmniej połowa członków rady wzięła udział w podejmowaniu uchwały. Umowa spółki może przewidywać surowsze wymagania dotyczące podejmowania uchwał w trybie określonym w zdaniu pierwszym.
Opisana już powyżej instytucja posłańca, jak i możliwość podejmowania uchwał w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, były już przewidziane w przepisach KSH dot. rady nadzorczej, natomiast modyfikację stanowi okoliczność, iż w celu skorzystania z opisywanych rozwiązań nie jest konieczna zmiana brzmienia umowy spółki.
Uchyleniu ma ulec z kolei art. 222 § 5 KSH, w związku z czym podejmowanie uchwał w trybach opisanych powyżej mogłoby dotyczyć także wyboru przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady nadzorczej, członka zarządu oraz odwołania i zawieszania w czynnościach tych osób. W obecnym stanie prawnym jest to niedopuszczalne.
Wszystkie powyższe uwagi odnoszą się również do funkcjonowania rady nadzorczej spółki akcyjnej ze względu na zbieżność zarówno dotychczasowej regulacji, jak i proponowanej nowelizacji, w obu spółkach kapitałowych. W spółce akcyjnej nowe przepisy mają być zawarte w art. 388 § 11, analogicznej modyfikacji ma ulec art. 388 § 2 i 3, a uchylony ma zostać art. 388 § 4 KSH.

ZMIANY W FUNCJONOWANU ZGROMADZEŃ

Tarcza antykryzysowa początkowo nie przewidywała nowelizacji przepisów KSH dot. zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy, jednakże w jej później opublikowanej, zmodyfikowanej wersji pojawiły się przepisy dot. także tychże organów właścicielskich.

Nowelizacji ma ulec art. 234 ze zn.1 KSH zgodnie z poniższym brzmieniem:

Art. 234 ze zn.1 § 1. Udział w zgromadzeniu wspólników można wziąć także przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. O udziale w zgromadzeniu wspólników w sposób, o którym mowa w zdaniu pierwszym, postanawia zwołujący to zgromadzenie.
§ 2. Udział w zgromadzeniu wspólników, o którym mowa w § 1, obejmuje w szczególności:
1) dwustronną komunikację w czasie rzeczywistym wszystkich osób uczestniczących w zgromadzeniu wspólników, w ramach której mogą one wypowiadać się w toku obrad zgromadzenia wspólników, przebywając w innym miejscu niż miejsce obrad zgromadzenia wspólników, i
2) wykonywanie osobiście lub przez pełnomocnika prawa głosu przed lub w toku zgromadzenia wspólników.
§ 3. Rada nadzorcza, zaś w jej braku wspólnicy, określą w formie regulaminu szczegółowe zasady udziału w zgromadzeniu wspólników przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej. Regulamin nie może określać wymogów i ograniczeń, które nie są niezbędne do identyfikacji wspólników i zapewnienia bezpieczeństwa komunikacji elektronicznej. Przyjęcie regulaminu może nastąpić uchwałą wspólników bez odbycia zgromadzenia, jeżeli wspólnicy reprezentujący bezwzględną większość głosów wyrażą na piśmie zgodę na treść tego regulaminu.
Ponadto propozycja obejmuje dodanie § 3 do art. 238 KSH regulującego kwestię zaproszeń na zgromadzenie wspólników:
§ 3. W przypadku, gdy udział w zgromadzeniu wspólników następuje przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, w zawiadomieniu należy dodatkowo zamieścić informacje o sposobie uczestniczenia w tym zgromadzeniu, wypowiadania się w jego trakcie, wykonywania na nim prawa głosu oraz wniesienia sprzeciwu od podjętej wówczas uchwały bądź uchwał.

Z powyższego wynika przede wszystkim, że udział w zgromadzeniu wspólników przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej będzie mógł odbyć się bez konieczności modyfikowania brzmienia umowy spółki, chyba że zawiera ona specyficznie ukształtowane postanowienia, wyłączające regulowaną możliwość skorzystania ze środków elektronicznych.
Istotne jest natomiast, że przed organizacją pierwszego zgromadzenia wspólników, organizowanego w opisywany sposób, rada nadzorcza powinna przyjąć regulamin traktujący o szczegółach udziału wspólników w zgromadzeniu za pomocą środków komunikacji elektronicznej, przy czym wynikające z regulaminu wymogi i ograniczenia mogą mieć jedynie na celu identyfikację wspólników i zapewnienie bezpieczeństwa. W przypadkach, kiedy w danej spółce nie ma rady nadzorczej, regulamin przyjmują wspólnicy w drodze uchwały.
Aby uniknąć konieczności zwoływania zgromadzenia wspólników celem przyjęcia regulaminu, przepis dopuszcza możliwość przyjęcia regulaminu poza zgromadzeniem w drodze pisemnej i przy zgodzie bezwzględnej większości wspólników. Sposób podejmowania uchwał bez odbycia zgromadzenia wspólników, w drodze pisemnej, jest regulowany przez art. 227 § 2 KSH, jednakże nowy art. 2341 § 3 zd. 2 KSH stanowi do niego przepis szczególny, dopuszczając przyjęcie regulaminu mniej kwalifikowaną, bo bezwzględną większością (zamiast jednogłośności).
Regulamin mógłby przewidywać przebieg zgromadzenia przy uczestnictwie wspólników korzystających ze środków komunikacji elektronicznej chociażby w zakresie momentu włączenia wspólnika do udziału oraz późniejszego jego odłączenia, postępowania w przypadku wystąpienia zakłóceń w komunikacji albo jej trwałego przerwania czy sposobu zapewniania tajności głosowania, gdy wymaga tego ustawa, a także zagadnienia wypowiadania się w trakcie zgromadzenia, wykonywania na nim prawa głosu oraz wniesienia sprzeciwu od podjętej wówczas uchwały bądź uchwał.
Stosownie natomiast do propozycji nowego art. 238 § 3 KSH zawarte w przytoczonym przepisie informacje należy zawrzeć także w zawiadomieniu skierowanym do wspólnika.
W końcu, należy podkreślić, że powyższa regulacja nie statuuje w pełni wirtualnego zgromadzenia wspólników, ale jedynie możliwość uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników odbywającym się w odpowiednim miejscu (siedzibie spółki lub innym miejscu na terytorium Rzeczpospolitej, jeżeli takie wskazuje umowa lub zgodzą się na odbycie zgromadzenia w takim miejscu wszyscy wspólnicy na piśmie), na którym wciąż musi być obecny przewodniczący i protokolant.
Analogiczna, choć szersza, zmiana ma miejsce w zakresie regulacji dotyczącej walnego zgromadzenia akcjonariuszy i dotyczy art. 4065 KSH. Poza § 1 – 3 o odpowiadającym brzmieniu do wyżej przytoczonych dot. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością projekt przewiduje dodanie jeszcze § 4 – 7:

Art. 406 ze zn. 5 § 1. Udział w walnym zgromadzeniu można wziąć również przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, chyba że statut spółki stanowi inaczej. O udziale w walnym zgromadzeniu w sposób, o którym mowa w zdaniu pierwszym, postanawia zwołujący to zgromadzenie.
§ 2. Udział w walnym zgromadzeniu, o którym mowa w § 1 obejmuje w szczególności:
1) dwustronną komunikację w czasie rzeczywistym wszystkich osób uczestniczących w zgromadzeniu wspólników, w ramach której mogą one wypowiadać się w toku obrad walnego zgromadzenia, przebywając w innym miejscu niż miejsce obrad walnego zgromadzenia, i
2) wykonywanie osobiście lub przez pełnomocnika prawa głosu przed lub w toku walnego zgromadzenia.
§ 3. Rada nadzorcza określi w formie regulaminu szczegółowe zasady udziału w walnym zgromadzeniu przy wykorzystywaniu środków komunikacji elektronicznej. Regulamin nie może określać wymogów i ograniczeń, które nie są niezbędne do identyfikacji akcjonariuszy i zapewnienia bezpieczeństwa komunikacji elektronicznej.
§ 4. Spółka publiczna zapewnia transmisję obrad walnego zgromadzenia w czasie rzeczywistym. Nie narusza to obowiązków informacyjnych określonych w przepisach o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych.
§ 5. W przypadku wykonywania prawa głosu przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej spółka niezwłocznie przesyła akcjonariuszowi elektroniczne potwierdzenie otrzymania głosu.
§ 6. Na wniosek akcjonariusza, złożony nie później niż po upływie trzech miesięcy od dnia walnego zgromadzenia, spółka przesyła akcjonariuszowi lub jego pełnomocnikowi potwierdzenie, że jego głos został prawidłowo zarejestrowany oraz policzony, chyba że takie potwierdzenie zostało przekazane akcjonariuszowi lub jego pełnomocnikowi wcześniej.
§ 7. W przypadku gdy potwierdzenie, o którym mowa w § 6, otrzyma pośrednik, o którym mowa w art. 68i ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2020 r. poz. 89, 284 i 288) lub podmiot, o którym mowa w art. 68i ust. 2 tej ustawy, niezwłocznie przekazuje on potwierdzenie akcjonariuszowi lub jego pełnomocnikowi. Przepis art. 68k ust. 6 tej ustawy stosuje się odpowiednio.
Z powyższego wynika, że na spółki akcyjne zostało nałożonych więcej obowiązków związanych z organizacją walnego zgromadzenia akcjonariuszy przy użyciu środków komunikacji elektronicznej niż ma to miejsce w przypadku zgromadzeń wspólników spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, tj. obowiązek niezwłocznego przesyłania akcjonariuszowi elektronicznego potwierdzenia otrzymania głosu, a także obowiązek potwierdzenia – na wniosek akcjonariusza złożony w stosownym terminie – prawidłowo zarejestrowanego oraz policzonego głosu.
Ponadto w przypadku spółek akcyjnych regulamin odbywania walnego zgromadzenia akcjonariuszy przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej uchwala zawsze rada nadzorcza, skoro jest ona obligatoryjnym organem tej osoby prawnej.

UMOWA SPÓŁKI I STATUT BEZ ZMIAN

Jak już podkreślano, dla żadnego z powyższych rozwiązań nie jest konieczna zmiana brzmienia umowy spółki albo statutu. Przepisy wprost dopuszczają procedowanie w opisany sposób celem uniknięcia konieczności stawiania się wspólników albo akcjonariuszy u notariusza, zaś dopiero wyłączenie opisanych możliwości wymaga interwencji umownej albo statutowej.
Niemniej warto zwrócić uwagę, czy umowa spółki albo statut w sposób szczególny nie formułuje wymogów odbywania zgromadzeń lub posiedzeń zarządu, np. wprowadzając wymóg ich fizycznego odbycia się w siedzibie spółki, ponieważ w takim wypadku skorzystanie z zaproponowanych rozwiązań mogłoby okazać się niemożliwe i wymagałoby wprowadzenia stosownych modyfikacji.

ZAPEWNIAMY POMOC

Na wszelkie Państwa pytania dotyczące obowiązków i uprawnień pracodawcy w związku z epidemią COVID-19 odpowiedzą prawnicy FILIPIAK BABICZ LEGAL Spółka komandytowa z siedzibą w Poznaniu.
Zachęcamy do regularnego odwiedzania strony KORONAWIRUS – ALERTY PRAWNE FILIPIAK BABICZ LEGAL sp. k. w celu pozostawania na bieżąco z informacjami dot. tarczy antykryzysowej, a ponadto także w celu zapoznania się z pozostałymi prawnymi materiałami, mającymi ułatwić przedsiębiorcom funkcjonowanie w dobie epidemii.